Giải pháp cải tạo độ phì nhiêu cho đất trồng cây ăn trái (Lượt xem: 922)

Tại tỉnh Sóc Trăng, các huyện Kế Sách, Long Phú, Cù Lao Dung, Mỹ Tú, Châu Thành, thị xã Vĩnh Châu và thị xã Ngã Năm là vùng trồng cây ăn trái nhiều nhất, vì thích hợp cho phát triển các loại cây ăn trái đặc sản, phù hợp với điều kiện xây dựng vùng trồng đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. 

Thực hiện Dự án phát triển cây ăn trái đặc sản trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng giai đoạn 2023 - 2025, tỉnh đã tập trung tổ chức lại sản xuất, từ đó những vườn tạp, vườn không hiệu quả, già cỗi dần được cải tạo thành những vườn chuyên canh, cơ cấu giống cây trồng cũng được thay đổi theo nhu cầu thị trường.

Cuối năm 2024, tỉnh đã hình thành và phát triển được 125 mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu trên Vú sữa, Nhãn, Xoài, Bưởi, Sầu riêng, Dừa với 1.078,87 ha. Ngành cũng đã hỗ trợ cấp 11 mã số vùng trồng nội địa trên cây Dứa, Quýt, Mận, Dừa với 178,9 ha. Qua đó đã liên kết tiêu thụ được 1.679 tấn sản phẩm cây ăn trái (chủ yếu trên Vú sữa, Nhãn, Bưởi), trong đó, sản lượng xuất khẩu là 252 tấn, còn lại tiêu thụ tại các Siêu thị trong nước.

Thu hoạch Sầu Riêng.

Thời gian qua, khi người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến những lợi ích mang lại cho sức khỏe thì tình hình tiêu thụ sản phẩm trái cây tương đối thuận lợi. Nhu cầu thị trường tăng cao, để khai thác năng suất cây trồng, không ít nhà vườn đã tập trung nhiều vào việc bón nhiều phân hóa học, khiến đất trồng bị chai cứng, rễ kém phát triển, pH đất thấp, đã làm giảm đáng kể năng suất và chất lượng trái cây.

Hiện nay, huyện Cù Lao Dung đã phát triển được trên 5.000 ha cây ăn trái. Theo định hướng chung, địa phương đã và đang nỗ lực hình thành nên những vùng trồng tập trung gắn với chuỗi liên kết, tiêu thụ bền vững và kết hợp du lịch. Tuy nhiên, do là vùng đất cồn nằm giữa Sông Hậu nên khi mặn bắt đầu xâm nhập, nhà vườn Cù Lao Dung sẽ chịu ảnh hưởng trước nhất vì thiếu nguồn nước tưới tiêu cho cây ăn trái; phần lớn đất vườn trồng cây ăn trái đã được khai thác nhiều năm, nhà vườn chưa quan tâm nhiều đến việc sử dụng phân hữu cơ để tạo cho đất khỏe tươi xốp, thông thoáng, giữ nước, dinh dưỡng... nên năng suất và chất lượng trái chưa đáp ứng yêu cầu thị trường tiêu thụ.

Nguyên nhân làm cho đất vườn cây ăn trái nén dẽ, đất chai cứng, độ pH thấp là do hệ thống thoát nước trong mùa mưa và giữ nước trong mùa khô kém. Canh tác đất trong khoảng thời gian dài, phần lớn sử dụng phân bón hóa học dẫn đến đất bị chai cứng, pH đất thấp và vi sinh vật có lợi cho cây trong đất giảm đi. Không giữ thảm thực vật để che phủ đất cho vườn cây, đa số nhà vườn sử dụng thuốc diệt cỏ để phun tiêu diệt thảm thực vật, cỏ dại trong vườn làm cho đất bị xói mòn, nén dẽ, chai cứng đất. Ít sử dụng vôi để cải tạo độ pH đất trong sản xuất và phân bón hữu cơ. Bón phân hữu cơ không đúng cách chỉ bón trên mặt đất không xới xáo, đánh rãnh theo tán cây để bón phân hữu cơ và phân hóa học...., ông Cao Thành Tỷ (ảnh dưới) - Trưởng Trạm Trồng trọt và Bảo vệ thực vật huyện Cù Lao Dung, nói.  

Trong trồng trọt, bên cạnh nguồn nước thì đất đóng vai trò quan trọng không kém cho sự sinh trưởng và phát triển của cây trồng như: là nơi lưu trữ và cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu, tạo điều kiện cho cây phát triển; làm nền cho cây mọc và để cây bám rễ sinh sống. Đất chứa các nguyên tố dinh dưỡng đa lượng như đạm, lân,... bổ sung dinh dưỡng cho cây. Ngoài ra, đất còn là môi trường thuận lợi để các vi sinh vật, sinh vật có lợi cho cây phát triển và tạo ra mùn cho đất. Do vậy, đất càng giàu dinh dưỡng, tơi xốp thì cây càng có năng suất và chất lượng.

Theo nhận định từ các nhà khoa học, sự khai thác quá mức và liên tục làm cây không kịp phục hồi là những nguyên nhân chính làm cho cây trồng rơi vào trạng thái suy kiệt, dần mất đi sức sống và chết, gây thiệt hại nặng nề về kinh tế. Qua khảo sát thực tế cho thấy, đất có những biểu hiện suy thoái chính, như: chất hữu cơ trong đất giảm, đất bị nén dẽ, lớp đất mặt và dưỡng chất bị rửa trôi, đất bị chua hóa, mặn hóa do phân hóa học, nấm bệnh trong đất phát triển nhiều... Để làm giảm tiến trình suy thoái đất, giúp vườn cây phục hồi và phát triển tốt, đòi hỏi nhà vườn cần áp dụng kết hợp nhiều biện pháp canh tác khác nhau.

Để cải tạo độ phì cho đất, bà Vương Bích Vân (ảnh dưới) - Trưởng phòng Trồng trọt và Bảo vệ thực vật - Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Sóc Trăng khuyến cáo nhà vườn cần tăng cường bón phân hữu cơ. Tùy loại phân hữu cơ mình có thể bón mỗi năm từ 10 kg/cây. Để tăng hiệu quả khi dùng phân hữu cơ, nhà vườn cần dùng cuốc đào sơ qua lớp đất mặt sau đó mới tiến hành bón để giữ được phân trong đất. Ngoài ra, nhà vườn cũng có thể tận dụng các xác bã thực vật, phân chuồng hoặc phân bò để tự ủ phân hữu cơ bón cho vườn cây ăn trái.

Để cải tạo đất vào mùa mưa, bà Vương Bích Vân khuyến nghị nhà vườn cần phải bón vôi cho cây để hạ phèn và cải tạo độ mặn trong đất; cần phải giữ cỏ trên bề mặt để giữ ẩm cho lớp đất mặt và hạn chế xói mòn, lèn đất mặt. Cỏ dại còn giúp cho đất có khả năng bốc thoát hơi nước nhanh khi có mưa lớn kéo dài. Bên cạnh đó, nhà vườn có thể áp dụng biện pháp tưới nhỏ giọt cho vườn cây sẽ tiết kiệm nước tưới và tránh cho lớp đật mặt bị xói mòn và trực chi lớp dinh dưỡng.

Theo bà Vương Bích Vân, nhà vườn có thể sử dụng biện pháp bồi bùn trong đất, vì trong lớp bùn dưới đáy mương có chứa nhiều xác bã thực vật và khoáng chất, có thể cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng. Vào mùa nắng trên mặt liếp có thể tráng một lớp mỏng, đều với độ dày khoảng từ 3 đến 5 phân để giữ ẩm và cung cấp khoáng chất cho cây.  

Có 4 ha vườn trong Thanh Nhãn ở ấp Vàm Hồ A, xã An Thạnh Nam, huyện Cù Lao Dung, trong 2 năm đầu, cây phát triển tốt, năng suất dao động ổn định từ 25 tấn trái trở lên, thì đến năm thứ 3, ông Trần Văn Thuyền thấy cây cho trái giảm dần; cây có biểu hiện vàng lá, chồi tược kém phát triển. Ông Thuyền đã khẩn trương thực hiện các biện pháp được cơ quan chuyên môn khuyến cáo nên đến nay, đất trồng được hồi phục trở lại, cây phát triển xanh tốt, tỷ lệ trổ bông đạt, năng suất cho trái đạt trên 40 tấn. Ông chia sẻ: Mình phải đánh rãnh cho thoát nước tốt và hạn chế xài thuốc cỏ. Vườn của tôi chỉ có phát cỏ chứ tuyệt đối không xài thuốc cỏ để tạo độ phì nhiêu cho đất. Để cải tạo đất, tôi xài thêm phân lân hữu cơ, rải thêm vôi để nâng pH. Đầu mùa mưa, tôi bón phân hữu cơ, sau khi ra trái xong thì tỉa tàn, rồi gần cuối mùa mưa bón thêm một đợt hữu cơ nữa (2 đợt hữu cơ trong năm). Định kỳ xịt thuốc phòng trừ sâu bệnh, giai đoạn trổ bông thì 7 hoặc 10 ngày mình xịt 1 lần. Tôi xài thuốc phòng trừ Sâu, Rầy đa số là sinh học...

Ngành chuyên môn tham quan vườn trồng Thanh nhãn của ông Trần Văn Thuyền (bìa phải ảnh).

Tại tỉnh Sóc Trăng, nhìn chung tình hình sản xuất cây ăn trái đã có những chuyển biến đáng kể về diện tích, tổ chức lại sản xuất, áp dụng tốt các tiến bộ kỹ thuật, sản xuất theo hướng an toàn vệ sinh thực phẩm, đảm bảo truy xuất nguồn gốc, đáp ứng yêu cầu về kiểm dịch thực vật. Tuy nhiên, để phát triển cây ăn trái tương xứng với tiềm năng, thế mạnh sẵn có, việc quan tâm đến “sức khỏe” đất trồng là điều vô cùng cần thiết. 

Bên cạnh những biện pháp kỹ thuật đã được cơ quan chuyên môn khuyến cáo, nhà vườn cần quan tâm, theo dõi thường xuyên tình hình thời tiết, thủy văn để xây dựng giải pháp ứng phó phù hợp với tình hình thực tế, hạn chế sự thất thoát về năng suất. Ngoài ra, cần xác định giống cây trồng có khả năng chống chịu, đặc biệt là thích nghi tốt với điều kiện thổ nhưỡng của địa phương để có hướng chuyển đổi phù hợp, đảm bảo được hiệu quả sản xuất./.

Bình Trọng, Ngọc Thơ